حجت الاسلام والمسلمین دکتر رفیعی
حق النفس یعنی چه؟
همانطور که اشاره شد رساله ی حقوقی امام سجاد (ع) یک نگاه جامع به حق خدا ، حق الناس و حق النفس و حتی حق عبادات مثل حق نمازو روزه دارد . امام در واقع یک نگاه جامع به آنها کرده اند ، اینکه ما نسبت به خالق یک مسئولیتی داریم و نسبت به مردم یک مسئولیتی ، همچنین نسبت به خود و مسائل شرعی مانند نماز نیز مسئولیت داریم . بعضی ها حق نماز و روزه را ضایع می کنند . حق النفس به معنای حق خودمان است ، چون نفس به معنای ذات و به معنای حقیقت انسان است . همانطور که می دانید ما مکرراً در آیات قرآن می خوانیم که مواظب نفس خود باشید . قو انفسکم و اهلیکم ناراً وقوده الناس والحجارة یا در قرآن می خوانیم : اگر نیکی کنید به خود می کنید و اگر بدی کنید به خود می کنید ، لیس الانسان الا ما سعی . مجموعه ی این آیات می رساند که معنای حق نفس یعنی حقوق و وظایفی که یک انسان نسبت به خود دارد . حالا این حقوق دو بخش است ، یک بخش حقوق مادی است و حفظ بدن از آفات و آسیب ها است . بدن ما امانت است و ما نمی توانیم نسبت به بدن و حقوقی که اعضاء دارند بی تفاوت باشیم . یک کسی بگوید این چشم متعلق به خودم است و می خواهم آن را در بیاورم ، این دست مال خودم است می خواهم خال کوبی کنم ، این انگشت متعلق به خودم است می خواهم آن را بکنم ، اسلام اجازه ی این کارها را به انسان نمی دهد . به همین دلیل اگر بعضی افراد حقوق مادی و معنوی خود را چه در جنبه ی افراط و چه در جنبه ی تفریط نادیده بگیرند اشتباه است . در زمان پیامبر افرادی غرق در عبادت و نماز بودند با مردم ارتباط نداشتند ، غذا نمی خوردند ، ازدواج نمی کردند ، در این باره پیامبر فرمودند: این سنت من نیست ، من که پیامبر شما هستم ازدواج می کنم ، فرزند می آورم ، غذای خوب می خورم یا کسانی را داشتیم که اهل رهبانیت یا همان گوشه گیری بودند ، از خود کم می گذاشتند در این باره حضرت فرمودند : رهبانیت امت من جهاد است ، اگر می خواهید به خود فشار بیاورید با دشمن مبارزه کنید . در اینجا مثالی عرض کنم : فرض کنید کسی بگوید من اختیار خود را دارم می خواهم معتاد شوم ، خوب ببنید این ریه که در اختیار انسان است ، این اعضایی که خدا برای تنفس به انسان داده است ، برای این است که هوای پاک استفاده کند . یک کسی که مبتلا به کراک و شیشه می شود ، ضربه ی اول را به خود می زند . به غیر از اینکه بحث حق الناسی هم دارد ، بالاخره حق زن و بچه را هم از بین می برد .این کار واقعاً ظلم به نفس و ظلم به مردم است ، الان هم که دیگر بحث مرز و مرزداری نیست خیلی از اینها در داخل تولید می شود . من آمار وحشتناکی خواندم که صدها نفر روز به روز به جرگه ی معتادان می پیوندند ، روز به روز گسترش پیدا می کند ، واقعاً باید یک فکر اساسی کرد . حالا این آقا با اعتیاد، به نفس خود لطمه می زند یا با خود کشی به بدن خود آسیب می زند ، خدا به شما حیات داده ، سلامتی داده ، امنیت داده است ، حیات یک نعمت است . این یک معنای حق النفس است که انسان در واقع حقوقی که به گردن او است رعایت نکند . یک نفر مشروب می خورد به بدن خود لطمه می زند ، پرخوری می کند خودش را بیمار می کند ، با سرعت جنون آمیز با ماشین رانندگی می کند و تصادف می کند و قطع نخاع می شود ، او نسبت به بدن خود آسیب رسانده ، چربی و قند خون او بالا می رود دچار کوری و قطع پا می شود ، اینها همه حق النفس است. حالا سوا ل م یکنندکه بحث عباید آنهم مطرح است یا خیر ؟ بله .خدایی که از شما خواسته روزه بگیرید می گوید : کتب علیکم الصیام ، مگر اینکه مریض باشید یا مسافر باشید ، این هم از همین باب حق النفس است . اگر برای شما ضرر دارد حق خود را ضایع نکنید . پیامبر در مسجد دیدند یک کسی با طناب خود را به ستون بسته و نماز می خواند ، حضرت پرسید چرا خود را با طناب بسته ای ؟ گفت یا رسول اله من نمی توانم بایستم ، خود را بسته ام که ایستاده نماز بخوانم ، پیامبر فرمود : نمی خواهد بنشین . دین من سهل و آسان است . حتی گفته اند اگر آب برای بدن شما ضرر دارد لازم نیست وضو بگیرید یا غسل کنید ، همان خدایی که گفته وضو بگیرید و غسل کنید همان خدا گفته به جای آن تیمم کنید .