به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات فارس، آنچه در ادامه می‌آید برش‌هایی از زندگی آزادگان در اردوگاه‌های عراق است. این برش‌ها که به تناسب از کتاب‌های متفاوتی انتخاب شده‌اند خاطرات تلخ و شیرینی را همراه با خود دارند. بخش اول خاطرات که از کتاب‌های «اتاق پیامبران»، «اسوه‌های پایداری دفتر دوم»، «تبسم اشک‌ها»، «آسمانه»، «بهانه‌جویان»، «حدیث یحیی» و «دیار غربت» انتخاب شده‌اند به بیان خاطراتی شیرین و خواندنی از اسارت اختصاص دارد و بخش دوم هم که به خاطراتی از آزادگان درباره آزگان شهیدی که در اسارات عراقی‌ها به شهادت رسیده‌اند، خاطراتی بعضا تلخ‌تر هستند که از دو کتاب «حماسه‌های ناگفته» و «شهدای غریب» انتخاب شده‌اند.

**تنها سرگرمی مجاز در اسارت!

از همان روزهای نخست اسارت حفظ هویت و شخصیت مسلمان انقلابی ایرانی مایه و پایه‌ی هر برخورد و مواجهه با دشمن بود. دوستان این دغدغه را داشتند که مبادا دشمن بتواند اندیشه‌ی ما را هم به بند کشد! بنا بر این به تناسب و اقتضای شرایط از همدردی و مساعدت همدیگر غفلت نمی ورزیدند؛ ضمن نظارت عمومی در صورت نیاز تذکر می دادند؛ بر حذر می داشتند و ... اردوگاه از هر زمینه ای برای ادای شعائر دینی و یا از هر منبعی برای ارشاد دینی بی‌بهره بود. بلکه برعکس، محیط برای مسخ شخصیت و هویت و آموختن رسم بردگی بنا شده بود. هوشیاری آزادگان مانع از رسیدن دشمن به اهدافش شد. گذاشتن جلسه، کلاس و یا داشتن هر برنامه‌ی مفیدی ممنوع و جرم به حساب می‌آمد. کتاب یا نوشت‌افزاری وجود نداشت و اگر یافت می‌شد استفاده از آن مجاز نبود. تنها منابع مجاز برای سرگرمی روزنامه‌ها بود که آن هم تا فرصت‌ها پس از توزیع دوباره بطور کامل و سالم جمع‌آوری می‌شد.

برگرفته از کتاب «اتاق پیامبران»

**سوزن با استفاده از توری پنجره

اوایل اسارت، هیچ امکاناتی نداشتیم. حتی نخ و سوزن که با آن لباس‌هایمان را بدوزیم. نخی را از حوله خود جدا می‌کردیم و با سیم‌های توری پنجره، سوزن درست می‌کردیم و آن‌ها را می‌دوختیم. در سال یک دست لباس یا گاهی دو دست لباس می‌دادند که همه آن‌ها چهل تکه بودند از بس وصله زده بودیم.

برگرفته از کتاب«اسوه‌های پایداری دفتر دوم»

**من هم کارگردان بودم و هم طراح صحنه

... یادم می‌آید به مناسبت هفته دفاع مقدس، من با همکاری چند تن از دوستانم تئاتری را آماده و اجرا کردیم، که در یادآوری وقایع جنگ و شهدای دفاع مقدس و ترویج روحیة رزمندگی بین بچه‌ها تأثیر به سزایی داشت. تئاتر مربوط می‌شد به زندگی و نحوة شهادیت یک رزمنده در عملیات فتح‌المبین. نشان دادن صحنه‌های جبهه در شب عملیات کار آسانی نبود. برای این کار، من در پشت پرده مراحل آماده‌سازی صحنه را فراهم می‌کردم. با دهانم صدای زوزة خمپاره را تولید می‌کردم و سپس به وسیلة یک متکا که آن را با شدت به زمین می‌کوبیدم، صدای انفجار خمپاره را ایجاد می‌کردم. همزمان با این صدا، یکی از بچه‌ها کبریتی را روشن می‌کرد و یکی دیگر از بچه‌ها مقداری نفت از دهان خود به شدت به سوی شعلة این کبریت پرتاب می‌کرد. از آمیخته شدن این صدای مهیب با آن آتش لهیب، صحنة زیبایی از انفجار یک خمپاره در معرض دید تماشاگران بوجود می‌آمد که هیجان نمایش را دو چندان می‌ساخت. برای تولید صدای رگبار مسلسل نیز، از ضرب مکرر انگشتان دست خود بر روی یک صفحة چوبی استفاده می‌کردم. در این حین چند نفر از بچه‌ها نیز با صدای آهسته ( برای نشان دادن صداهای دور) تکبیر می‌گفتند. به این ترتیب در این تئاتر ، من هم کارگردان بودم و هم طراح صحنه و هم هماهنگ کننده نیروهای اجرایی و پشت صحنه.

برگرفته از کتاب «تبسم اشک‌ها»

**قدر دعا در اسارت

دعای عرفه، کمیل، ندبه و توسل، پنجره‌هایی بودند که ما را با آسمان اخلاص و پاکی‌ها آشنا می‌کردند.

بچه‌ها قدر این دعاها را در آن روزها، خیلی خوب می‌دانستند.

هر چه شکنجه، تیغش تیزتر و کتک، ضربه‌اش محکم‌تر می‌شد، نماز و عبادت رزمندگان اسلام در مقابله با کفر با محتوی‌تر و بهتر می‌شد. نماز، ستون سبزی بود که از روزنه قلبهایی که هیچ‌کس را جز خدا نداشتند، به سوی آسمان پر کشیده بود.

برگرفته از کتاب«آسمانه»

*والیبال پیرمردها

وجود جوانان قدیمی در جمع هر آسایشگاه روحیه‌ی دیگری به برادران می‌داد. هرچند مشکلاتی از قبیل روحیات بی‌حوصلگی آنان با جوانان پرشور و نشاط منافات داشت ولی تعدادی از آنها تصمیم گرفتند از گوشه‌نشینی و خاطره‌گویی فاصله بگیرند و تحرکی ار خود نشان بدهند. تشکیل دو تیم والیبال پیرمردها یکی از اقدامات آنها بود. در یکی از روزهای هفته مسابقه‌ای با حضور اکثریت بچه‌های اردوگاه برگزار می‌شد و چون هر کدام بدون رعایت قوانین بازی به مسابقه می‌پرداختند و نمی‌توانستند توپ را کنترل کنند حرکات خنده‌داری از خود نشان می‌دادند که بیشتر از یک فیلم کُمدی خنده‌دار بود.

از این رو در روزهایی با مناسبت شادی مسابقه پیرمردها خنده و شادی را برای همه به ارمغان می‌آورد.

برگرفته از کتاب «بهانه‌جویان»

*گاوهایی که 25 سال قبل ذبح شده بودند

سهمیه غذای هر روز اردوگاه ما را پنج کیسه 50 کیلویی برنج و 7 الی 8 بسته‌ی 8 تا 15 کیلویی گوشت گاو منجمد تشکیل می‌داد که تقریبا 70 کیلو گوشت بود و این غذای یک روزه 1700 نفر اسیر بود.

یک روز که با تعدادی از برادران برای کار در آشپزخانه رفته بودیم بارکُد روی کارتن گوشت و تاریخ استفاده‌ی آن ما را به خود جلب کرد. برچسب آن را از کارتن جدا کردیم. تاریخ ذبح گاو بر روی آن به سال میلادی نوشته شده بود وقتی متوجه شدیم این گاو 25 سال قبل ذبح شده است یکی از بچه‌ها گفت: فکر کنم درست همان زمانی که من به دنیا آمدم یا در رحم مادر بوده‌ام این گاو بیچاره را سر بریده‌اند تا تکّه‌ای از آن نصیب من شود.

برگرفته از کتاب «بهانه‌جویان»

*سواری گرفتن از عراقی‌ها

در این اردوگاه( موصل سه ) برادری بود به نام روح الله که  ترک زبان بود. به عراقیها می‌گفت آیا آماده‌اید مسابقه بگذاریم ببینیم کداممان می‌تواند بیست قدم، دیگری را به دوش بگیرد؟ آنها می‌گفتند بله و شروع می‌شد. اول آنها روح الله را بیست قدم می‌بردند نوبت آنها که می‌شد روح اللله تا آنها را به دوش می‌گرفت خود را پرت می‌کرد زمین و می‌‌گفت که بابا شماها قوی هستید ولی ما اینجا ضعیف شدیم و نمی‌توانیم شماها را بلند کنیم و این‌طور به آنها سواری نمی‌داد و در عوض فقط سواری می‌گرفت.

برگرفته از کتاب «حدیث یحیی»

*دیدن ستاره‌های آسمان پس از 7 سال

با کنترل اسامی، توسط هیئت صلیب‌سرخ از مرز عبور کردیم و به خاک وطن پا گذاشتیم. ساعت 3 و 45 دقیقه‌ی عصر بود. باورش سخت بود که دوران زندان و اسارت تمام شده. لحظه‌ها مثل خواب، جلوی چشمم مجسم می‌شدند.

تعدادی از نیروهای لشکری به استقبال ما آمده بودند. بچه‌ها به محض ورود به خاک ایران به شکرانه‌ی آزادی به سجده می‌افتادند و بعد سوار اتوبوس می‌شدند.

وقتی به اسلام‌آباد غرب رسیدیم مردم کنار جاده، اجتماع کرده بودند. اتوبوس که از جلوی آنها رد می‌شد قدری آهسته می‌رفت و بعضی از اتوبوس بالا می‌آمدند و از پنجره با ما دست می‌دادند. خیلی هیجان داشت.

کنار من آقای جمشید یکی از بچه‌های کرمانشاه نشسته بود. در ورود به شهر، پیش از این که به پادگان الله اکبر، محل قرنطینه برسیم یک نفر از ماشین بالا آمد و از پنجره پرسید:«جمشید را می‌شناسی؟»

جمشید کنار من بود، چون سؤال کننده را نشناخت، گفتم:«بگو، من هستم!»

جمشید گفت:«من شما را نمی‌شناسم، ولی جمشید من هستم.»

او خودش را که معرفی کرد جمشید او را شناخت. از پنجره‌ی کوچک اتوبوس همدیگر را در آغوش گرفتند. صحنه‌ی عجیبی بود.

در پادگان الله‌اکبر اسلام‌آباد پیاده شدیم. تاریکی شب همه جا را پوشانده بود، در محوطه قدم می‌زدیم و به اطراف نگاه می‌کردیم. آسمان با ستاره‌های پرنور خیلی تماشایی بود. هفت سال بود که آسمان شب را ندیده بودیم!

برگرفته از کتاب «دیار غربت»

بخش دوم : آزادگان شهید

*از درد می‌نالی یا از اسارت؟

تازه مرا عمل کرده، روی تخت بیمارستان موصل بستری بودم. سر شب، «علی » مرا صدا زد. درد می‌کشید. آهسته آهسته خود را به او رساندم و کنار تختش قرار گرفتم. داشت از سوز دل گریه می‌کرد.

- «علی جان! از درد می‌نالی یا از اسارت؟»

هق هق گریه امانش نمی‌داد. کمی که آرام شد گفت: :«از هیچ‌کدام. افتخار می‌کنم که مثل امام سجاد(ع)، اسیر و بیمارم؛ اما از این گریه می‌کنم که دارم در غربت شهید می‌شوم».

هر چه کردم تا دلداری‌اش دهم نشد. عکسی از جیب خود درآورد و به آن خیره شد. اشک هم یکریز از گوشه‌های چشمانش می‌ریخت. «این عکس دختر من است. وقتی به وطن برگشتید به دخترم بگویید بابا علی شهید شد».

بغض گلویم را گرفته بود.دیگر، نه می‌توانستم خودم را نگه دارم و نه می‌دانستم چگونه او را دلداری دهم. تا پاسی از شب بر بالین «علی عزت‌ور» بیدار ماندم.

از نیمه شب گذشته بود که خوابم برد. صبح تا چشم باز کردم او را نگاه کردم؛ آرام و غریب، شهید شده بود. هق هق گریه امانم نمی‌داد. دیگر وقتی نامه‌های خانواده‌ی علی با عکس دختر کوچکش به دستمان می‌رسید، نامه‌هایشان بی‌جواب می‌ماند.

برگرفته از کتاب «شهدای غریب»

*می‌روم پیش دکتر «رضا»ی خودمان

هجده سال بیشتر نداشت. ترکش به سرش خورده بود و شنوایی نداشت. سردرد او را کلافه می‌کرد. گاهی تا مرز بیهوشی می‌رفت که همه از او قطع امید می‌کردند. وقتی به هوش می‌آمد با لبخند می‌گفت: اشکالی ندارد! به زودی آزاد می‌شویم و پیش دکتر «رضای» خودمان می‌روم. او مرا شفا می‌دهد.

یک روز که حالش خیلی بد شد، او را به بیمارستان شهر موصل بردند. دو ماه بعد که او را برگرداندند، بر مچ دستهایش اثر طنابها هنوز باقی بود. تمام مدت، دستانش را با طناب بسته بودند.

روزی از او ماجرا را پرسیدیم. سرش را با حیا پایین انداخت و گفت: آخر، ما اسیریم. همین که تا اندازه‌ای سرنوشتمان به آقا موسی‌بن جعفر (ع) شبیه شده، سعادت است.

بار دیگر حالش وخیم شد. مدتی گذشت. منتظر بازگشت یا خبر بهبودش بودیم؛ اما خبر شهادتش به ما رسید.

یکی از اسیران مجروح که در اتاقش بوده می‌گفت: آخرین حرفهایش در این دنیا این بود:

« یا امام رضا! اگر به سراغم نیایی من به حضورت می‌آیم». شهادتین را گفت و چشم‌ها را بست.

برگرفته از کتاب «شهدای غریب»

*نامه مادر در اردوگاه

یازده ماه ارشدمان بود. از پا نمی‌افتاد؛ نهضت سوادآموزی را راه انداخت. کلاس قرآن گذاشت. گروه سرود درست کرد و ... .

شده بود چهره‌ی دوست داشتنی همه‌ی بچه‌ها.

رمضان سال 68 که بیماری واگیردار افتاد به جان اردوگاه، او هم مریض شد. عراقی‌ها که او را می‌شناختند بی‌توجهی کردند. هر روز بر شدت بیماری «عبدالمهدی» افزوده شد.

وقتی او را به بیمارستان صلاح‌الدین بردند که آب بدنش کشیده شده بود.

یکی از بچه‌ها می‌گفت: روی تخت بیمارستان افتاده، رگ‌های دستش پاره شده بود و از بینی‌اش خون می‌ریخت. ساعاتی بعد، عبدالمهدی نیک‌منش، بسیجی دارابی،‌بی‌فریادرس چشم‌ها را بست و از دنیا رفت.

چند روز بعد، نامه‌ی مادرش به اردوگاه رسید. یکی از بچه‌ها آن را خواند، در سکوتی سنگین که همراه با اشک بود.

«فرزندم عبدالمهدی! چقدر آرزو دارم که تا زنده‌ام تو را دوباره ببینم!».

برگرفته از کتاب «شهدای غریب»

*قبرهای مبارکی که هیچ زائری نداشتند

«حسین» دوست صمیمی‌ام بود. تنها که می‌شد قرآن حفظ می‌کرد. یک باغچه‌ی کوچک در اردوگاه بود که حسین آبادش کرد. سبزی می‌کاشت و می‌داد به بچه‌ها. دیگر، حسین بود و سبزی. آن تکه زمین کوچک، چقدر هم بابرکت شده بود!

یک روز سرِ ظهر، خون از بینی‌اش جاری شد. هر کاری کردیم قطع نشد. او را به بهداری بردند، اثری نداشت. آن‌قدر خون از بدنش رفت که شهید شد.

حسین را در قبرستان رمادی دفن کردند. روی قبرش فقط نوشته شده بود: «قبر 126، الاسیر الایرانی».

حسین صادق‌زاده و یاران غریبش، هیچ زائری نداشتند.

برگرفته از کتاب «شهدای غریب»

*وقتی پزشک عراقی هم به گریه افتاد

نمازهای خاشعانه‌اش، پزشک عراقی را در بیمارستان متأثر کرده بود. در اردوگاه که بود، تمام وقتش را گذاشته بود برای بچه‌ها و به زخمی‌ها خدمت می‌کرد. او «محمد حسین راحت‌خواه» اهل ایذه بود.

وقتی سرطان معده به جانش افتاد و بردندش بیمارستان، همه چشم انتظار آمدنش بودند. آنجا هی می‌گفت: «سوختم، سوختم».

یک روز نمازش را که خواند، یک تشت خواست. سرش را کرد توی تشت، یک لَخته‌ی بزرگ از دهانش بیرون ریخت. بعد هم آرام گرفت.

پزشک عراقی، طاقت را از دست داده بود و زار زار گریه می‌کرد.

دیگر آن بسیجی عاشق به اردوگاه برنگشت. مزارش هم در قبرستان «وادی عکاب» غریب بود. صلیب سرخ فقط گزارش داد: «قبر شماره‌ی 47».

برگرفته از کتاب «شهدای غریب»

*حضرت فاطمه مرا به حرم فرزندش آورد

«حاج منصور»، ایمان و عمل را در خود جمع کرده، برای ما شده بود الگو. همان روز ششم مرداد 67 که نمایندگان صلیب سرخ به اردوگاه رمادیه 13 آمدند برای ثبت نام اسرا و صدور کارت شناسایی، حال حاج منصور خیلی خراب بود.

آمپول عوضی به او زده بودند. نماینده‌ی صلیب سرخ در کنار او داشت مشخصات فردی‌اش را می‌نوشت:«زرنقاش، منصور»..

یکباره حاج منصور در جلو چشمان بهت‌زده‌ی صلیبی‌ها به شهادت رسید و همه‌ی اردوگاه در غم و اندوه فرو رفت.

چند ماه بعد که می‌خواستند اسرا را به کربلا ببرند، شبی که نوبت به بچه‌های اردوگاه 17 رسید، «محمد رحیم موزه»، دوست و همشهری حاج منصور، این خواب را دید که بعدها برای حاج آقا سیدعلی اکبر ابوترابی تعریف کرد:

خواب دیدم در حرم آقا امام حسین (ع) هستیم. خیلی از شهدا هم بودند. در میان آن‌ها‌«حاج منصور زرنقاش» را دیدم. خوشحال شدم. صورتش را بوسیدم و گفتم: حاجی! اینجا چه کار می‌کنی؟

گفت: از همان شب اول، حضرت فاطمه‌ی زهرا(س) مرا آورد در حرم فرزندش امام حسین(ع).

برگرفته از کتاب «شهدای غریب»

*یا سُیوف خُذینی!

«محمد رضا کمال نادیان» اهل جزیره‌ی خارک، یک بسیجی غیرتمند بود. همه چیز را رها کرد و رفت کردستان.

دمکرات‌ها در کمین، اسیرش کردند و او را بردند به زندانی نزدیک سردشت. مدتی در سختی زندان زندگی کرد. بعد با کمک دوستانش که بعداً شهید شدند(احمد احمدی، محمد قسطی، عباس طباطبایی و داود خاکپور) کانالی در دل کوه کندند و از زندان فرار کردند. دوباره دستگیرش کردند و او را پیش ما آوردند در زندان «آلواتان».

تازه آشنا شده بودیم که او را صدا کردند. او هم با چهره‌ای شاد به سراغ زندانیان رفت. با همه روبوسی کرد و حلالیت طلبید. آن‌گاه با اشتیاق کفش‌ها را از پا درآورد و آماده‌ی حرکت شد.

پرسیدیم: چرا کفش‌هایت را درمی‌آوری؟

لبخندی زد و گفت: می‌خواهم با پای برهنه به سوی قتلگاه خودم بروم. من این راه را آگاهنانه انتخاب کردم و همچون یاران امام حسین (ع) در راهی که امام عزیز پرچم‌دار آن است قدم گذاشتم و اکنون می‌خواهم عاشقانه به استقبال شهادت بروم.

بچه‌ها پرسیدند: وصیتی نداری؟ گفت: سلام مرا به امام برسانید!

محمدرضا را بردند تا تیربارانش کنند. آنجا هم اجازه نداد تا چشم‌هایش را ببندند. گفته بود:« راهی را که با چشم باز انتخاب کرده‌ام می‌خواهم با چشم باز نظاره‌گر آخرین لحظات آن باشم».

محمدرضا در آخرین لحظات لبخند می‌زد و ذکر می‌گفت. او مشتاقانه شهید شد.

برگرفته از کتاب «شهدای غریب»

*شاهد مرگ عزیزانمان بودیم

در اولین روز اسارت مرا به همراه سایر همرزمان و رفقا به پشت جبهه و اردوگاهی در خاک عراق منتقل کردند، ما را درون مکان‌های بزرگی که شبیه سیلو بود جا دادند و در آن را از پشت بستند و به مدت 4 شبانه روز در آن‌جا رها کردند و هیچ‌گونه آب و غذایی به ما نرساندند، همگی قطع امید کرده بودیم، در این مدت، بسیاری از همرزمان به دلیل تشنگی و گرسنگی جان دادند و شهید شدند. شاهد مرگ آن‌ها بودیم، اما هیچ کاری از دست کسی برنمی‌آمد. هنوز هم هر وقت آن لحظات در ذهنم نقش می‌بندد دچار غم و اندوه زیادی می‌شوم.

برگرفته از کتاب«پیام آوران عشق و ایثار»

*جزای الموت صدام گفتن

در همان آغاز اسارت ما را وادار کردند که بر ضد مسئولین کشور از جمله امام(ره) شعار بدهیم و توهین کنیم، یکی از بچه‌ها که مجروح هم بود داد زد«الموت صدام». عراقی‌ها با شنیدن این حرف به سر او ریختند و تا می‌توانستند او را زدند و بعد دکتر عراقی که برای مداوای مجروحین همراه اسرا بود به دستور فرمانده‌ی عراقی با خونسردی تمام‌ آمپول هوا به آن مجروح تزریق کرد و آن بنده‌ی خدا بعد از یک دقیقه تمام بدنش به شدت به لرزش درآمد. عراقی‌ها برای اینکه او تکان نخورد او را محکم و با فشار نگه داشتند و آن مجروح مظلومانه در آن جا شهید شد.

برگرفته از کتاب«پیام آوران عشق و ایثار»

*افسر عراقی گفت سید مبادا نفرینم کنی

در بغداد بودم که بعد از مدتی (مرداد ماه 61) درگیری به وجود آمد. درگیری به تیراندازی منجر شد و دو نفر از برادران عزیزمان مظلومانه به شهادت رسیدند؛ یکی شهید محمد سوری بود از اهالی محترم تویسرکان و یکی دیگر، برادر عزیزمان شهید امیر بامیری زاده‌ از اهالی محترم بوشهر. تعدادی هم مجروح شدند که تعداد مجروحین حدود 12 نفر بود. البته زمان وقوع این درگیری، بنده در اردوگاه نبودم؛ چون چند روز قبل مرا برده بودند بغداد.

وقتی که درگیری شد یک افسر بعثی مرا تهدید کرد و گفت: "ابوترابی! در اردوگاه موصل، شما حزب تشکیل داده‌اید و بعد از اینکه شما آمدی بغداد، حزبِ تو شورش کرده و درگیری به وجود آمده و افرادی هم کشته و مجروح شده‌اند و ما تو را مقصر اصلی می‌شناسیم".

الان اسم آن افسر بعثی در خاطرم نیست. قدبلندی داشت و در وزارت دفاع کار می‌کرد. خیلی هم با شدت تهدید کرد و رفت. فکر می‌کردم فردای آن روز مرا برای بازجویی خواهند برد؛ ولی دو روز گذشت و خبری نشد.

بعد از دو روز همان افسر آمد و خیلی آرام شروع کرد به عذرخواهی کردن. معلوم شد حاج محمد، که فرمانده‌ی عراقی اردوگاه بود، یک فاکس یا تلفن به وزارت دفاع می‌زند و اطلاع می‌دهد که حزب نبوده و مسأله حزبی هم نبوده و یک درگیری بوده که بدون تشکیلات حزبی به وجود آمده و ابوترابی هم نقشی نداشته و آن افسر بعثی هم که دو روز قبل آن طور مرا تهدید کرده بود، از من عذرخواهی کرد و گفت که چه کسی این موضوع را به او خبر داده و اسم حاج محمد را گفت.

در میان فرماندهان اردوگاه‌های عراقی همه‌جور آدمی بود. دو، سه نفرشان ملایم بودند که یکی از آنها همین حاج محمد بود. روزی می‌خواستند مرا از اردوگاه به بغداد بفرستند، آرام آمد به راننده مقداری پول داد و گفت:"ابوترابی روزه است. وقتی رسیدی بغداد، افطاری بخر و به ایشان بده! چون برود زندان، دیگر چیزی به او نمی‌دهند".

بعد هم مرا کشید کنار و قسم خورد که "حاجی! من تو را تبعید نمی‌کنم. افسر بعثی اردوگاه، گزارش کرده" و خیلی قسم خورد که مبادا من نفرینش کنم.

خاطره از زبان سید آزادگان برگرفته از کتاب«حماسه‌های ناگفته»

*سرش را زیر پتو مخفی می‌کرد

اسیر شهید، مجتبی احمدخانی در سال 59 اسیر شده بود و حدود سه سال و اندی قبل از آزادی، در اردوگاه شماره یک موصل به شهادت رسید؛ یعنی، پس از اینکه هفت سال در اسارت بود.

یک سال بود که غده‌ای سرطانی در شکمشان به وجود آمده بود و تا مدتها ما نمی‌دانستیم که به این بیماری مبتلاست. مدتی در بیمارستان بستری شد. وقتی به اردوگاه آمد، این غدّه در شکم این برادر عزیزمان رشد کرده و پوست شکم را جمع کرده بود؛ بنابراین، ایشان نمی‌توانست راست راه برود؛ چون اذیت می‌شد و مجبور بود خم بشود؛ لذا قدش خمیده شده بود. مدتی در بهداری اردوگاه بستری بود. یکی از بچه‌ها آمد و به من گفت:«برای ما سخت است که وقتی به ملاقات آقا مجتبی می‌رویم، سرش را زیر پتو می‌گیرد».

رفتیم خدمت ایشان. با حالت شوخی گفت:" بابا! اگر خوابی، بگو ما کمتر بیاییم و وقتی می‌آییم کنار تختت، سرت را بیرون بیاور ببینیمت". می‌دانید چه گفت؟ گفت: "حاجی! خواب نیستم. برای شما هم سرم را زیر پتو نمی‌برم.هر کس هم بیاید سرم را از زیر پتو بیرون نمی‌آورم؛ برای اینکه درد شدید است و می‌خواهم چهره‌ی دردناکِ زجرکشیده‌ی مرا اسیر نبیند و متأثر نشود".

برادران عزیز! آنهایی که مؤمن و دلسوز به انقلابند اگر چهره‌ی متأثر شما را ببینند متأثر می‌شوند. آنهایی هم که بی‌دردند و دشمن این انقلابند، وقتی چهره‌ی دردناک شما را ببینند خوشحال می‌شوند.

خاطره از زبان سید آزادگان

برگرفته از کتاب«حماسه‌های ناگفته»

*معلم باسلیقه در اسارت

مسائل فرهنگی اردوگاه، الحمدلله با تمام اصرار و سخت‌گیری که دشمن داشت، در هر اردوگاهی ادامه پیدا می‌کرد و قوی‌تر می‌شد. برادران ما با سعی و تلاش و اخلاص در خدمت به یکدیگر، آنجا را به یک محیط سالمی تبدیل کرده بودند. کلاسهای درسی که برادران عزیزمان دایر می‌کردند برای این بود که از نظر رشد علمی و تقویت روحی و معنوی، برادرانمان در اسارت تأمین شوند. در نتیجه، یک جوّ سالمی به وجود آمده بود.

در مورد کلاسها، دشمن اصرار و پافشاری داشت که این کلاسها برگزار نشود.

در این جا یاد معلم شهیدمان آقای فرخی را گرامی‌ می‌داریم. روح پاکش شاد و قرین رحمت خدا باشد! بنده یک روز دیدم آقای فرخی آمد(در آن زمانی که قلم و کاغذ و کلاً نوشت‌افزار ممنوع بود در موصل 4) و یک کتاب سوادآموزی آورد. تعجب کردم که در اردوگاهی که قلم و کاغذ ممنوع است او چگونه کتاب سوادآموزی را رنگی و به صورت خیلی زیبا نقاشی کرده و به شکل یک کتاب درآورده است. تا دیدم گفتم: آقای فرخی تو چه کار کرده‌ای؟!

گفت: می‌بینید. گفتم: شما می‌توانستید این درسها را روی کاغذ سیگار بنویسید. آن وقت می‌دادید دست افراد بی‌سواد. مثلا این درس اول دو سه روزی دستش بود. مچاله می‌شد و اگر پاره هم می‌شد می‌انداختی دور و یکی دیگر می‌نوشتی.

گفت: درست است. می‌شد این طور ساده عمل کنم؛ ولی من معلمم و می‌دانم اسیر با این شرایط سختی که دشمن در اینجا به وجود آورده با آن کاغذ سیگار اشتیاق اینکه درس بخواند پیدا نمی‌کند؛ اما اگر کتاب مرا با این شکلها و رنگها ببیند به وجد می‌آید.

گفتم: آخر ممکن است به قیمت جانت تمام شود! گفت: مانعی ندارد. من یک معلمم و حاضرم در این رابطه_اگر خدا توفیق دهد_ در حل مشکل بی‌سوادی بچه‌ها انجام وظیفه بکنم و اگر هم کشته شدم مهم نیست.

آخرالامر، با خود ما به سه تا اردوگاه تبعید شد.

مرحوم شهید فرخی را فرستادند به اردوگاه موصل. وقتی که فهمیدند معلم است با لگدهایی که توی شکم ایشان زده بودند ظاهراً روده‌هایش به هم پیچ می‌خورد و دردهای بسیار شدیدی عارض این بنده‌ی خدا می‌شود.

یک شب که دیگر دل‌درد او بسیار شدید می‌شود، هر چه برادران صدا می‌زنند که بابا مریض داریم، دشمن اعتنا نمی‌کند. می‌گویند: موت، موت! باز هم اعتنا نمی‌کند. عراقی‌ها می‌بینند بچه‌ها همه دارند دسته‌جمعی در آسایشگاه فریاد می‌زنند و صدا در اردوگاه پیچید. می‌آیند پشت پنجره‌ی آسایشگاه و می‌گویند: چه کسی است؟ بچه‌ها هم نمی‌خواستند که عراقی‌ها او را ببینند. بالاخره ، می‌روند کنار و می‌گویند: این است. دشمن هم می‌بیند این معلم عزیز است می‌گوید: بگذارید تا بمیرد!

صبح که آمدند در آسایشگاه را ساعت 8:30 یا 9 طبق معمول باز کنند، دیگر ساعتها از شهادت این برادر عزیز ما گذشته بود.

خاطره از زبان سید آزادگان

برگرفته از کتاب«حماسه‌های ناگفته»

به گزارش خبرگزاری فارس، آیت‌الله مجتبی تهرانی از اساتید برجسته اخلاق در تازه‌ترین جلسه از جلسات اخلاق و معارف اسلامی ویژه ماه مبارک رمضان به موضوع «اعمال و بخشش» پرداخت که مشروح آن در پی می‌آید:

أعوذُ باللّهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجِیمِ؛ بسمِ اللّهِ الرّحمنِ الرّحیمِ؛

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ؛ وَ اسْمَعْ نِدَائِی إِذَا نَادَیتُکَ وَ اسْمَعْ دُعَائِی إِذَا دَعَوْتُکَ وَ أَقْبِلْ عَلَی إِذَا نَاجَیتُکَ فَقَدْ هَرَبْتُ إِلَیکَ وَ وَقَفْتُ بَینَ یدَیکَ»

مروری بر مباحث گذشته

جملاتی که اوّل بحثم در مباحث دعا مطرح می‌کنم از علی(ع) است و از مناجات‌های ایشان است. بحث ما این بود که ماه مبارک رمضان، ماه تلاوت قرآن و ماه دعا است؛ دعای به خیر برای خود و دیگران، حال چه مادّی باشد و چه معنوی و به‌ خصوص در لیالی قدر که به آن سفارش شده است.

عرض شد، در روایت موثّقّه زراره داریم که شب نوزدهم، لیله تقدیر بود. یعنی شبی که مسائل موجودات را نسبت به سال آینده بررسی و اندازه‌گیری می‌کنند و در آن روایت داشت که شب بیست و یکم لیله ابرام است؛ یعنی در امشب آنچه را نسبت به شخص بررسی و اندازه‌گیری کرده‌اند، ثبت و ضبط می‌کنند و بعد آنچه را که نسبت به سال آینده مناسب دیده‌اند، در شب بیست و یکم  قرار می‌دهند. عرض کردم اگر بنا باشد که بررسی و اندازه‌گیری‌ها بر محور سوابق باشد، یعنی براساس آنچه سال گذشته انجام داده‌ایم، سال آینده را برای ما ترسیم کنند، مصیبت است؛ لذا عرض کردم شب نوزدهم شب شرمندگی است.

ترمیم گذشته و ترسیم آینده

اینجا جمع شده‌ایم و خیلی ساده چه می‌خواهیم؟ بنده فکر می‌کنم که شما هم همین‌طور باشید. دو تا چیز می‌خواهیم. یک: ترمیم نسبت به گذشته، دو: ترسیمِ خوب نسبت به آینده.

چقدر بد بودیم! آیا می‌بخشی؟

ترمیم گذشته؛ به این معنا که ما بد کردیم و این قابل انکار نیست. سال گذشته این‌قدر گناه و خطا کردیم که خودمان نمی‌توانیم خطاهایمان را بشماریم، پس اوّلین چیزی که می‌خواهیم درخواست کنیم ترمیم گذشته است و آن اینکه: خدایا عفو کن! به تعبیری که در قرآن هم وجود دارد، «صفح جمیل» کن. خیلی ساده بگویم: خدایا! ندیده بگیر؛ امشب این‌طور با ما برخورد کن. صحیفه اعمالِ ما را که «نعوذ بالله»، به خطاهایمان آلوده شده است، پاک و تمیز کن، تا روی اینکه برای سال آینده تقاضا کنیم را داشته باشیم. اوّل باید تقاضای ترمیم گذشته را داشته باشیم؛ همان تعبیری که در روایات و از پیغمبراکرم برای لیله قدر وجود دارد: از خدا طلب عفو کنید و به تعبیر اهل معرفت ستّاریتِ ناشی از غفّاریتِ خدا را بخواهیم. به طوری که هیچ‌گونه تبعاتی نسبت به خطاهای گذشته‌مان برای ما نباشد.

چه مقدار از گناهانم بخشیده می‌شود؟

بعد آن‌ وقت سراغ ترسیم می‌آییم. به این معنا که: خدایا! سال آینده را سال خوبی برای ما ترسیم کن، یعنی امر کن که سال خوبی باشد. در اینجا مطلب مهمّی است و به ذهن همه‌مان می‌آید که: ما ترمیم را از خدا تقاضا می‌کنیم و طلب عفو می‌کنیم؛ حالا سؤال پیش می‌آید: چون من یک موجود کوچک و محدود و کوته نظر هستم، پس تا چه حد خدا عفو می‌کند؟ بنابراین اوّل سؤال این است که آیا عفو می‌کند یا نه؟ و دوّم هم چقدر؟

سؤال: چرا خدا به دعا پاسخ نمی‌دهد؟

روایتی است که عثمان‌بن‌عیسی از امام صادق(ع) نقل می‌کند.  راوی می‌گوید: «قُلتُ»؛ یعنی به حضرت عرض کردم: «آیتَانِ فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَطْلُبُهُمَا فَلَا أَجِدُهُمَا»؛ دو آیه در قرآن است که می‌خواهم ببینم مصداقی در خارج دارند یا ندارند؟ گشتم و مصداقی هم پیدا نکردم، «قَالَ وَ مَا هُمَا»؛ حضرت به او می‌گوید: آن دو آیه کدام است؟ در نقلی است که، «لا اَدری ما تَأویلُه»؛ نمی‌دانم که تأویل این دو آیه چیست؟ «وَ مَا هُمَا قُلْتُ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ»؛ این آیه که من را بخوانید، از من درخواست کنید و من جوابگوی درخواست شما هستم، «فَنَدْعُوهُ وَ لَا نَرَى إِجَابَةً»؛ از خدا حاجت می‌خواهم امّا از اجابت خبری نیست و به تعبیر ما می‌خوانم ولی پاسخی نیست. امام صادق(ع) فرمود: «قالَ(ع) أَ فَتَرَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَخْلَفَ وَعْدَهُ»؛ تو فکر می‌کنی که خدا خلف وعده می‌کند؟ یعنی وعده می‌کند و بعد به آن عمل نمی‌کند؟ «قُلْتُ لَا»، نه! چنین چیزی نیست، «قَالَ فَمِمَ ذَلِکَ»؛ بگو پس چه‌طور شده که می‌خواهی و بعد هم می‌بینی به اجابت نرسید و می‌گویی چنین چیزی نیست؟ علّت آن چیست؟ حضرت به او می‌گوید: من علّت آن را به تو می‌گویم. «قَالَ لَکِنِّی أُخْبِرُکَ»؛ به تو خبر می‌دهم.

استجابت دعای مطیعین

در اینجا حضرت انسان‌ها را دو گروه می‌کند، «مطیع‌ها» و «عاصی‌ها». گروه اوّل: «مَنْ أَطَاعَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِیمَا أَمَرَهُ ثُمَّ دَعَاهُ مِنْ جِهَةِ الدُّعَاءِ أَجَابَهُ»؛ حضرت فرمودند: کسی که خدا را در آن امری که کرده اطاعت کند و بعد از خدا در آن جهتی که با او هم سو باشد، تقاضا کند، خدا جوابش را می‌دهد. «قُلْتُ وَ مَا جِهَةِ الدُّعَاءِ»؛ امّا جهت دعا چیست؟

برای اجابت دعا چه کنیم؟

حضرت در اینجا مطیعین را کنار می‌گذارد و آن چیزی را که مبتلا به همه است و مربوط به عاصین است وسط می‌کشد. حضرت میفرماید: «تَبْدَأُ فَتَحْمَدُ اللَّهَ وَ تَذْکُرُ نِعَمَهُ عِنْدَکَ»؛ ابتدا نسبت به نعمت‌هایی که به تو عنایت کرده ثناگو باش، «ثُمَّ تَشْکُرُهُ ثُمَّ تُصَلِّی عَلَى النَّبِی(صَلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم)»؛ از خدا نسبت به نعمت‌هایش تشکّر کن و به پیغمبر درود بفرست، «ثُمَّ تَذْکُرُ ذُنُوبَکَ». مهم اینجا است. سراغ گناهانی که کردی برو، «فَتُقِرُّ بِهَا»؛ اعتراف کن. بگو: خدا! بد کرد. تک‌تکِ معصیت‌ها را در ذهن خود بیاور، «ثُمَّ تَسْتَعِیذُ مِنْهَا»؛ پس با این خطاهایت به خدا پناه ببر، «فَهَذَا جِهَةُ الدُّعَاءِ». بعد دارد: «تَعْتَرِفُ بِذُنُوبِکَ»؛ تک‌تکِ گناهانی که به یادت می‌آید، «أَوْ بِمَا ذَکَرْتَ مِنْهَا»؛ هر چقدر که یادت آمد، «وَ تُجْمِلُ مَا خَفِی عَلَیکَ مِنْهَا»؛ و اجمالاً آن‌هایی که در نظرت نیست، «فَتَتُوبُ إِلَى اللَّهِ مِنْ جَمِیعِ مَعَاصِیکَ»؛ و بعد هم از تمام گناهانت توبه کن.

گناهانت را به ذهن بیاور نه زبان!

«وَ أَنْتَ تَنْوِی أَلَّا تَعُودَ»؛ گناهانی که کرده‌ای و یادت است به ذهن بیاور، نه اینکه به زبانت بیاوری و بعد در مورد آن‌هایی هم که یادت نیامد بگو: خدایا! همه خطاهایم را در نظر بیاور و بعد در مقابل خدا بنا را بر این بگذار که دیگر این کارها را نکنی. «وَ أَنْتَ تَنْوِی أَلَّا تَعُودَ»؛ نیت کن که دیگر این کارها را نمی‌کنم، «وَ تَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِنْهَا بِنَدَامَةٍ»؛ از گناهانت به خاطر پشیمانی واقعیات پوزش بطلب. «وَ صِدْقِ نِیةٍ وَ خَوْفٍ وَ رَجَاءٍ وَ یکُونُ مِنْ قَوْلِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعْتَذِرُ إِلَیکَ مِنْ ذُنُوبِی وَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیکَ فَأَعِنِّی عَلَى طَاعَتِکَ».

دیگر اشتباه نمی‌کنم!

«ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ»؛ معنایش درست بر جای خود است، امّا این در صورتی است که جهت دعا هم فراموش نشود. یعنی چه؟ یعنی وقتی می‌خواهی از خدا تقاضا کنی، نگاهی هم به سوابق گذشته‌ات بکن. اگر اشتباه کرده‌ای، اوّل معذرت خواهی بکن و بگو: خدایا! من را ببخش و بعد هم وقتی که می‌گویی بد کرده‌ام، نیتت این باشد که دیگر خطایی مرتکب نشوی و بعد با صدق نیت، استغفار کن.

خدا از دل من آگاه است

خدا می‌فهمد که من از ته دل طلب بخشش می‌کنم یا نه؟ او شرمندگی من را بهتر از خودم درک می‌کند. حتّی در روایت است که وقتی هنوز استغفار نکردی هم تو را می‌آمرزد. مهم این است که امشب خدا به دل من و تو نگاه می‌کند. این متن روایت است که: هنوز که استغفرلله را نگفته‌ای، صحیفه را پاک و تطهیرمان می‌کند. خدا این است.

پذیرش آنی توبه در ماه رمضان

امّا باید اشاره کنم، امتیازهای بسیار مثبت دیگری برای جواب‌ گویی خداوند، نسبت به غفران گناهانمان یعنی ترمیم گذشته و ترسیم خوب آینده هم داریم. چند روایت را می‌خوانم. یکی از آن‌ها را شب نوزدهم خواندم که این امتیازها را در امشب هم است. اوّل: روایتی از پیغمبراکرم که: «یقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى فِی کُلِ لَیلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ هَلْ مِنْ سَائِلٍ فَأُعْطِیهُ سُؤْلَهُ»؛ هر شب از ماه رمضان خدا سه بار می‌فرماید: آیا کسی هست که از من درخواستی کند تا به او بدهم؟ «هَلْ مِنْ تَائِبٍ فَأَتُوبَ عَلَیهِ»؛ آیا کسی هست توبه و رجوع به من بکند تا بپذیرم؟ «هَلْ مِنْ مُسْتَغْفِرٍ فَأَغْفِرَ لَهُ»؛  کسی هست که از من پوزش طلبد؟ اینکه لااقل بگوید: خدایا! من بد کردم. همین که بگوید بد کردم، بلافاصله می‌آمرزد.

خداوند از هیچ چیز فروگذار نمی‌کند

امتیاز دیگری که به‌ خصوص برای امشب داریم اینکه شبِ جمعه است، نسبت به شب جمعه مسائل خاص خود را دارد. از امام باقر(ع) است: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لَینَادِی کُلَّ لَیلَةِ جُمُعَةٍ مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ مِنْ أَوَّلِ اللَّیلِ إِلَى آخِرِهِ» امام باقر(علیهالسّلام) فرمودند: خداوند متعال، خودش، هر شبِ جمعه از فوق عرش، از اوّل شب تا آخر ندا می‌دهد، «أَ لَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ یدْعُونِی لِدِینِهِ أَوْ دُنْیاهُ»؛ آیا عبد و بنده مؤمنی که به من ایمان دارد وجود دارد تا از من برای دین و دنیای خود درخواست کند که من جوابش را بدهم؟ «قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأُجِیبَهُ»، اگر تا وقتی که طلوع فجر نشده از من درخواست کند، من هم جوابش را می‌دهم. چه برای دنیایش بخواهد و چه برای آخرتش. خداوند هیچ چیزی فروگذار نمی‌کند. «أَ لَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ یتُوبُ إِلَی مِنْ ذُنُوبِهِ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأَتُوبَ عَلَیهِ» آیا بنده مؤمنی هست که تا قبل از طلوع فجر توبه کند و من توبه‌اش را قبول کنم؟ روایت مفصّل است تا اینجا که: «فَلَا یزَالُ ینَادِی بِهَذَا حَتَّى یطْلُعَ الْفَجْرُ»؛ یعنی از سر شب تا طلوع فجر خدا این ندا را می‌دهد.

امتیازات امشب چیست؟

شب جمعه بودن یکی از امتیازات امشب است. یعنی هم ماه مبارک رمضان است و هم شب جمعه و هم از لیالی قدر است.

نیمه شب دعا کن

الآن، از نظر موقعیتی یکی از مواقعی است که دعا مستجاب می‌شود و آن ثلث آخر شب است. اگر وقت را سه قسمت کنیم، الآن ثلث آخر شب. از پیغمبراکرم است که: «قالَ رَسول الله(ص): اِذا بَقِی ثُلثُ اللَیلِ قالَ الله تَبارَکَ وَ تَعالی»؛ وقتی ثلث آخر شب می‌شود، خدا می‌گوید: «مَنْ ذَا الَّذِی یسْتَکْشِفُ الضُّرَّ»؛ چه کسی است که طلب کند تا من گره او را باز کنم؟ «أَکْشِفْ عَنْهُ»؛ گره‌ات را خودم باز می‌کنم، «مَنْ ذَا الَّذِی یسْتَرْزِقُنِی»؛ چه کسی است که از من طلب روزی کند تا به او بدهم، «مَنْ ذَا الَّذِی یسْأَلُنِی»؛ و بعد دارد، «أُعْطِهِ»؛  همین که از من درخواست کند، به او می‌دهم.

به دوستی علی(ع) امیدوارم

خواستم این را به دوستانمان بگویم که به عمل خودم هیچ امیدوار نیستم، بلکه فقط امیدم به همین‌هاست؛ یعنی به وعده‌هایی که در این روایات و آیات به ما داده شده است. البتّه دست خالی هم نیستم. روایتی عرض می‌کنم: «رُوِی عَن رسول الله(ص) قال: مَنْ أَحَبَ عَلِیاً قَبِلَ اللَّهُ تَعَالَى مِنْهُ صَلَاتَهُ»؛ پیغمبر فرمودند: کسی که علی را دوست داشته باشد، خدا نمازش را قبول می‌کند، «وَ صِیامَهُ» روزه‌هایش را هم قبول می‌کند، «وَ قِیامَهُ» شب زنده‌داری‌هایش را هم قبول می‌کند. امشب، احیا گرفته‌ای؟ این را هم قبول می‌کند، چون تو علی را دوست داری؛ و بالاتر از همه: «وَ اسْتَجَابَ دُعَاءَهُ»؛  یعنی دعا که بکند، دعایش را هم قبول می‌کند. پس بنابراین امشب ما همه چیز داریم.

آن چه صحنه‌ای بود؟

به خانه علی(ع) برویم. علی(ع) در بستر بود و اطراف بستر را فرزندانش گرفته بودند. ابتدا به امام حسن(ع) رو کرد و با او سخن گفت و سفارشاتی کرد. بعد رو کرد به همه فرزندانش و گفت: بعد از من از هر سو به سوی شما فتنه‌ها می‌آید. منافقین این امّت کینه دیرینه خود را از شما طلب می‌کنند و می‌خواهند از شما انتقام بگیرند، بر شما باد به صبر. بعد علی ساکت شد. یک مرتبه نگاهی به چهره حسین(ع) کرد. گفت: به خصوص نسبت به شما، که فتنه‌ها از هر سو می‌آید، بر شما باد به صبر. دوباره ساکت شد. دو مرتبه نگاهی به حسین کرد. گفت: یا اباعبدالله! این امّت تو را شهید می‌کنند، بر تو باد به تقوی و صبر. می‌نویسند: علی(ع) این جمله را که گفت بیهوش شد. به ذهن من این است که باید صحنه دردناکی در پیش چشم علی(ع) از روز عاشورا تمثّل کرده باشد که دیدن آن بیهوش بشود. آن چه صحنه‌ای بود؟

انتهای پیام/ک